Suudi Arabistan’ın Küresel Enerji Piyasasındaki Konumu
Özet Görüntüleme: 0
/ 
PDF İndirme: 0
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.17347409Anahtar Kelimeler:
Politik ekonomi, Suudi Arabistan, Petrol, Aramco, Petrol savaşlarıÖzet
1938’de Suudi Arabistan’da Dammam sahasında ilk petrolün keşfiyle birlikte ekonomik ve siyasi açıdan köklü bir dönüşümün kapısı aralanmıştır. 1933’te Standard Oil of California (SOCAL) ile yapılan imtiyaz anlaşması ülkeye yabancı sermaye ve teknoloji girişini sağlarken, petrolün bulunması Aramco’nun yükselişine ve ülkenin küresel enerji piyasasında merkezi bir aktör haline gelmesine yol açmıştır. 1970’lerdeki petrol krizi Suudi Arabistan’ın petrolü bir dış politika aracı olarak kullanmasını mümkün kılmış, 1980’de Aramco’nun millileştirilmesiyle enerji sektörü devletin tam kontrolüne geçmiştir ancak Amerika ile kapalı kapılar ardında anlaşmaları hep devam etmiştir. 2000’li yıllarda artan talep sayesinde Suudi Arabistan, özellikle Asya pazarlarına yoğun ihracat yaparak dünyanın en büyük enerji ihracatçılarından biri olmayı sürdürmektedir. Ancak petrol bağımlılığı ekonomide kırılganlık yaratmış ve iç politikasına da yansımaktadır. Değişen dünya konjektörü, elektrikli araçlar, fosil yakıtların tükenebilirliğinin öngörülmesi ülkede yeni kaynak arayışına sebep olmuştur. Bu nedenle 2016’da açıklanan Vizyon 2030 çerçevesinde ülke, yenilenebilir enerji, nükleer enerji ve yeşil hidrojen gibi alanlara yatırım yaparak enerji çeşitlendirmesine yönelmiştir. Bu makale, Suudi Arabistan’ı petrolün ilk keşfinden günümüze enerji politikalarını tarihsel ve analitik bir bakış açısıyla ele almayı amaçlamaktadır.
Referanslar
Al-Sayari, S. S. Quaternary Period in Saudi Arabia: A Cooperative Research Project of the University of Petroleum and Minerals, Dhahran, and the Austrian Academy of Sciences, Vienna. Dhahran–Viyana: University of Petroleum and Minerals–Austrian Academy of Sciences, 1978.
Beblawi, Hazem – Giacomo Luciani. The Rentier State. London: Croom Helm, 1987.
Cooper, Andrew Scott. The Oil Kings: How the U.S., Iran, and Saudi Arabia Changed the Balance of Power in the Middle East. New York: Simon & Schuster, 2011.
Fulton, Jonathan. China’s Relations with the Gulf Monarchies. London: Routledge, 2018.
Krane, Jim. Energy Kingdoms: Oil and Political Survival in the Persian Gulf. New York: Columbia University Press, 2019.
Tétreault, Mary Ann. The Organization of Arab Petroleum Exporting Countries: History, Policies, and Prospects. Westport: Greenwood Press, 1985.
Yergin, Daniel. The Prize: The Epic Quest for Oil, Money, and Power. New York: Simon & Schuster, 1991.
Hertog, Steffen. “Rentier Mentality in the Gulf States Revisited: Political Economy and the Quest for Economic Diversification.” Ed. Mehran Kamrava. Beyond the Rentier State, 263-286. London: Hurst Publishers, 2013.
Becker, John. “Oil and State Formation in Saudi Arabia.” Journal of Oil States Studies 12/3 (2018), 201-223.
Blair, John. “Seven Sisters in a Castle Built on Collusion.” Business and Society Review 77/21 (2001).
İşeri, Emre. “Beyond American Petrodollar Hegemony at the Eve of Global Peak Oil.” Uluslararası İlişkiler 5/20 (2009), 133-154.
Ma, Ruoran R. – Tian Xiong – Yanan Bao. “The Russia–Saudi Arabia Oil Price War during the COVID-19 Pandemic.” Energy Economics 102 (2021), 105517. https://doi.org/10.1016/j.eneco.2021.105517.
Öztürk, S. – Saygın, S. “The Economic Effects of the 1973 Oil Crisis and Stagflation Case.” BJSS Balkan Journal of Social Sciences 6/12 (2017), 1-12.
Pınar, Lütfiye. “1973 Petrol Krizi ve Türk Dış Politikası.” İçtimaiyat 8/2 (2024), 680-690. https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1468929.
Raporlar
Borck, Tobias. Saudi Arabia: The Kingdom of Oil. RUSI Occasional Paper, 2023. https://static.rusi.org/saudi-arabia-energy-security-occasional-paper.pdf.
Domazeti, Rıfat. Suudi Arabistan-ABD İlişkileri. Analiz No. 20. İstanbul: İNSAMER, 2021.
Fattouh, Bassam – Lavan Mahadeva. OPEC: What Difference Has It Made? Oxford Institute for Energy Studies, 2013. https://www.oxfordenergy.org/publications/opec-what-difference-has-it-made/.
Fattouh, Bassam – Anupama Sen. Saudi Arabia Oil Policy: More than Meets the Eye? Oxford Institute for Energy Studies, 2015. https://www.oxfordenergy.org/wpcms/wp-content/uploads/2015/06/MEP-13.pdf.
International Monetary Fund. Regional Economic Outlook: Middle East and Central Asia. Washington, DC: IMF, 2020. https://www.imf.org/en/Publications/REO/MECA/Issues/2020/10/14/regional-economic-outlook-menap-cca.
Observatory of Economic Complexity. Saudi Arabia Country Profile. 2024. Erişim 13 Mayıs 2025. https://oec.world/en/profile/country/sau.
Organization of the Petroleum Exporting Countries. Annual Statistical Bulletin 2024. OPEC Digital Publications, 2024. Erişim 14 Mayıs 2025. https://publications.opec.org/asb.
Resmî Belgeler / Web Siteleri
Aramco. “Our History.” t.y. Erişim 14 Mayıs 2025. https://www.aramco.com/en/about-us/our-history.
Armutlu, Ayşe. “Suudi Arabistan’ın ‘Vizyon 2030’ Reformlarına Genel Bir Bakış.” Uluslararası Diplomatik İlişkiler, Akademik Araştırmalar ve Eğitim Derneği, 15 Kasım 2024. Erişim 14 Mayıs 2025. https://udiad.org/suudi-arabistanin-vizyon-2030-reformlarina-genel-bir-bakis/.
Embassy of the Kingdom of Saudi Arabia. “Oil.” t.y. Erişim 14 Mayıs 2025. https://www.saudiembassy.net/oil.
Organization of the Petroleum Exporting Countries. “Brief History.” t.y. Erişim 25 Mayıs 2025. https://www.opec.org/brief-history.html.
U.S. Department of State, Office of the Historian. “Memorandum of Conversation between King Abdul Aziz Al Saud and President Roosevelt, aboard the U.S.S. Quincy, February 14, 1945.” Foreign Relations of the United States, 1945, The Near East and Africa, Cilt VIII, Belge 2. https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1945v08/d2.
U.S. Energy Information Administration. Country Analysis Brief: Saudi Arabia. 4 Ekim 2024. U.S. Department of Energy. Erişim 14 Mayıs 2025. https://www.eia.gov/international/content/analysis/countries_long/Saudi_Arabia/pdf/Saudi-Arabia.pdf.
Vision 2030. Saudi Vision 2030. Mayıs 2025. Erişim 14 Mayıs 2025. https://www.vision2030.gov.sa/en.
The White House. “Fact Sheet: President Donald J. Trump Secures Historic $600 Billion Investment Commitment in Saudi Arabia.” 13 Mayıs 2025. https://www.whitehouse.gov/fact-sheets/2025/05/fact-sheet-president-donald-j-trump-secures-historic-600-billion-investment-commitment-in-saudi-arabia/.
İnternet Makaleleri
Amadeo, Kimberly. “What Is the Petrodollar?” The Balance, 15 Mayıs 2022. Erişim 14 Mayıs 2025. https://www.thebalancemoney.com/what-is-a-petrodollar-3306358.
Atlantic Council. “The Compelling Incentives for Saudi-Russian Rapprochement.” Geopolitics Unplugged, Nisan 2025. https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/the-compelling-incentives-for-saudi-russian-rapprochement/.
Bulut, Fehim. “ABD-Suudi Arabistan İlişkilerinin Tarihi ve Perde Arkası.” Independent Türkçe, 27 Temmuz 2022. https://www.indyturk.com/node/535636/türkiyeden-sesler/abd-suudi-arabistan-ilişkilerinin-tarihi-ve-perde-arkası.
El Gamal, Rania – Andrew Lawler. “Exclusive: Russia to OPEC – Deeper Oil Cuts Won’t Work.” Reuters, 6 Mart 2020. https://www.reuters.com/article/us-oil-opec-russia-exclusive/exclusive-russia-to-opec-deeper-oil-cuts-wont-work-idUSKBN20Y2TJ.
Finley, Mark – Chiara Galimberti. “OPEC+ Cuts Should Tighten the Market.” Baker Institute for Public Policy, 22 Ocak 2024. https://www.bakerinstitute.org/research/opec-cuts-should-tighten-market.
Gamal, Rania. “Analysis: How Saudi Arabia Wields Its Influence over OPEC.” Reuters, 2020. https://www.reuters.com/article/us-oil-opec-saudi-analysis-idUSKBN1ZL0N9.
Lawler, David. “Reports: Saudi Arabia and Russia Reach Major Deal to Cut Oil Production.” Axios, 9 Nisan 2020. https://www.axios.com/2020/04/09/saudi-arabia-russia-opec-oil-production-deal-coronavirus.
Reuters. “OPEC ve Suudi Arabistan’ın Yedek Petrol Üretim Kapasitesi.” Reuters, 4 Şubat 2025. https://www.reuters.com/markets/commodities/opec-saudi-spare-oil-production-capacity-2025-02-04/.
Saba, Yara – Slattery, G. – Magid, P. – Eltahir, N. “Trump Starts Gulf Visit Seeking Big Economic Deals.” Reuters, 13 Mayıs 2025. https://www.reuters.com/world/trump-starts-gulf-visit-seeking-big-economic-deals-2025-05-13/.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Esra Büyükçetin Demircan
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
